از جزایر سوایزلند تا تایلند، از آنتالیا تا ریودوژانیرو، گردشگران ایرانی برای تفریح می روند. ولی امسال آمارها نشان می دهد شیب خروج گردشگران ایرانی در نوروز به مقاصد کشورهایی مانند ترکیه و شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس، کمتر از سالهای گذشته بوده است.

امسال آمارها نشان می دهد شیب خروج گردشگران ایرانی در نوروز به مقاصد کشورهایی مانند ترکیه و شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس، کمتر از سالهای گذشته بوده است.این در حالی است که در سالهای گذشته، خروج گردشگران از کشور برای تفریح و تفرج روند صعودی فراوانی داشته است. از جمله این کشورها، ترکیه است که در آمار رسمی سال 2011 میلادی خود اعلام کرده ایران، چهارمین کشور صادر کننده توریست به آسیای صغیر به شمار می رود.
وزارت اطلاعات و گردشگری ترکیه در سال گذشته میلادی اعلام کرده بود بیش از یک میلیون و 700 هزار ایرانی از شهرهای مختلف این کشور دیدن کرده اند. هر چند در عمل، این آمار، دارای معایب فراوانی است، ولی به نظر می رسد خروج گردشگران از ایران به ترکیه، حجم عظیمی از ارز را از کشور خارج کرده است.

سیاست های اشتباه
کارشناسان می گویند سیاستهای اشتباه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جذب گردشگران ایرانی به جاذبه های داخل کشور، باعث خروج حجم عظیمی از علاقمندان به سفر از مرزهای کشور شده است. گرانی فراوان سوخت در داخل، قیمت بالای اقامت در هتلها و اقامتگاه های داخلی به همراه کیفیت پایین خدمات مسافرتی ارائه شده به مردم، باعث خروج گردشگران از ایران شده است.
گزارشی که سال گذشته در حوزه گردشگری منتشر شد، نشان می داد هزینه اقامت یک شب در یک ویلای مناسب در سواحل شمال کشور، برابر با یک هفته اقامت در هتلهای معمول سواحل دریای سیاه در ترکیه است. از این رو، تورگردانان نیز ترجیح می دهند به جای تشویق مسافران به تماشای دیدنی های ایران، آنها را به آن سوی مرزها ببرند. از سوی دیگر، تورگردانان می گویند در صورتی که هتلها و اقامتگاه های مسافرتی در ایران، نتوانند کیفیت مناسبی برای خدمات خود فراهم کنند، همتایان آنها در خارج از کشور، گوی سبقت از آنها را خواهند ربود و گردشگران تمایل بیشتری برای رفتن به آن سوی آبها از خود نشان می دهند.

مقاصد گردشگری جدید برای ایرانیان
در این بین، کشورهایی که نوعا در لیست سنتی مقاصد خارجی گردشگری برای ایران مطرح نبوده نیز با تبلیغات مناسب، سعی در جذب مسافر از سرزمین پارسیان دارند.
در لیست سنتی مقاصد گردشگری خارجی ایرانیها، ترکیه به عنوان اولین مقصد شناخته می شود. به طوری که گفته شده ایرانیها پس از آلمانها و گرجی ها، سومین کشور "توریست فرست" به آسیای صغیر شمرده می شوند.
در این بین، علاوه بر جاذبه های طبیعی ترکیه مانند چشم اندازهای دریای مرمره و دریای سیاه و همچنین پیوندهای تاریخی مانند مرقد مولانا، شاعر بزرگ ایرانی در ترکیه، این کشور در راه قدیمی مسافرت زمینی ایرانیها به سوریه و دمشق قرار دارد. بسیاری از گردشگرانی که در لیست گردشگران ایرانی به شمار می روند، زائرانی هستند که از خاک این کشور برای تردد زمینی به دمشق و زیارت مرقد حضرت زینب(س) استفاده می کنند.
پس از ترکیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار دارد که علاوه بر تبادل تجاری فراوان با ایران، به دلیل نزدیکی و ارزان بودن مسافرت به آنجا، مورد توجه گردشگران ایرانی قرار می گیرند. این کشورهای کم وسعت توانسته اند به حدی در صنعت گردشگری خود موفق شوند که حضور ایرانیان در این کشورها، سالانه بیش از 700 هزار نفر، برآورد می شود.
کشورهای زائر پذیری مانند عراق و سوریه نیز در این لیست قرار می گیرند که به دلیل تبادلات تاریخی و مذهبی، همچنان مشتریان گردشگری مذهبی خود را حفظ کرده اند. هر چند درباره سفر به عراق و سوریه، به دلیل تشنجات اخیر، محدودیتهایی صورت گرفته است. ممنوعیت حضور زائران ایرانی به صورت انفرادی در عراق، یکی از این محدودیتهاست. غیرقانونی شدن سفر زمینی به سوریه از سوی ایران نیز محدودیت دیگری است که به کاهش تعداد گردشگران ورودی به ترکیه نیز انجامیده، زیرا آنچنان که در بالا گفته شد، زائران زمینی ایران، از خاک ترکیه برای رفت و بازگشت به سوریه استفاده می کردند.
در بخشهای بعدی لیست گردشگران ایرانی، کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان و گرجستان قرار می گیرند. این کشورها به دلیل تشابهات فراوان تاریخی و فرهنگی، همواره مورد توجه ایرانیها بوده اند، از سوی دیگر حضور در این کشورها نیز نیاز به روادید ندارد.

مقصد نامناسب
ولی در این لیست، اسم کشورهایی نیز به چشم می خورد که به دلیل اشتهار به نوع خاصی از گردشگری، مقصد مناسبی شمرده نمی شوند. کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند تایلند از جمله این مقاصدند. این کشور به دلیل رواج "گردشگری جنسی" از جمله مقاصدی است که حضور ایرانیان در آنجا، مناسبت چندانی ندارد. سفیر این کشور در تهران اعلام کرده در سال میلادی گذشته، بیش از 160 هزار ایرانی به تایلند سفر کرده اند.
مقاصد گردشگری دیگری نیز در لیست کشورهای خارجی مورد توجه ایرانیان قرار گرفته است. از جمله این مقاصد، کشوری کوچک است که به نام جزایر سوازیلند شناخته می شود. شاید این کشور را در نقشه جهان نتوان به سادگی یافت، چون این کشور از جزایر کوچکی در سواحل قاره آفریقا تشکیل شده که در سال گذشته میلادی، رشد ورود گردشگران ایرانی به آن کشور، 80 درصد بوده است.
کشور برزیل نیز در قاره آمریکای جنوبی، مقصد گردشگری جدیدی برای ایرانیها شمرده می شود. آن چنان که سفیر این کشور در تهران اعلام کرده میزان گردشگران ورودی از ایران به سرزمین فوتبال و قهوه، سالانه از 3 هزار نفر تجاوز کرده است، در حالی که تعداد گردشگران برزیلی در ایران، نزدیک به صفر است!

گردشگران نوروزی در ایران ماندند
در این میان، نوروز، فرصتی کم نظیر برای گردشگران علاقمند به سفر ایرانی است تا با حضور در سرزمینهای جدید، خستگی یک سال تلاش را از خود دور کنند. گردشگران ایرانی در نوروز 90، بیش از 4 هزار میلیارد تومان از کشور خارج کردند. ولی در نوروز 91، این تعداد از گردشگران، هرگز از مرزهای ایران، پایشان را بیرون نگذاشتند، چون ارز، به خصوص دلار آمریکا گران شده بود.
روزنامه حریت، چاپ ترکیه نوشته موسسه آمار ترکیه اعلام کرده است در سال 2011 بیش از 1.8 میلیون گردشگر ایرانی به این کشور سفر کردند اما با افزایش نرخ ارز مسافرت ایرانی‌ها به ترکیه به کمتر از نصف رسیده است.
این در حالی است که مقام‌های گردشگری ترکیه اعلام کرده بودند این کشور خود را آماده کرده اند تا سالانه از 5 میلیون گردشگر ایرانی پذیرایی کند.
بر اساس گزارش روزنامه حریت، کاهش ارزش ریال، بیشترین تاثیر را بر جذب توریسم از ایران داشته است. این گزارش می نویسد: "طی سال 2011 بیش از یک میلیون و 800 هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کرده اند و 70 تا 80 درصد ظرفیت پروازهای ایران به ترکیه پر بوده ولی این رقم هم اکنون به 30 درصد رسیده است که نشان می دهد سفر ایرانی ها به ترکیه به کمتر از نصف رسیده است."
به گزارش حریت، یکی از مدیران آژانسهای مسافرتی ترکیه تاکید کرد اگر قبلا ایرانیها با صرف 700 هزار تومان یک هفته در ترکیه استراحت و گردش می کردند هم اکنون با کاهش ارزش ریال در مقابل دلار باید هزینه یک میلیون و 300 هزار تومان بپردازند البته مقامهای ترکیه انتظار داشتند در تعطیلات نوروز دو میلیون ایرانی به ترکیه سفر کنند.
گزارش رسمی وزارت اطلاعات و گردشگری ترکیه می گوید در فوریه سال 2011 میلادی 207 هزار و 691 گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کرده بودند که این رقم در فوریه 2012 به 147 هزار و 408 رسید که شاهد کاهش 60 هزار و 283 نفری گردشگران ایرانی که در این ماه به ترکیه سفر کرده اند، هستیم.
کارشناسان گردشگری دلیل عمده این کاهش را افت ارزش پول ملی ایران در برابر ارزهای خارجی ارزیابی می کنند. در اواخر فوریه سال 2012، هر لیره ترک به مبلغ 1100 تا 1300 تومان خرید و فروش می شد، قیمت هر لیره ترک در مدت مشابه سال قبل 780 تومان بود.
گزارشهای مالی نشان می دهد در طول سال گذشته میلادی، گردشگران ایرانی بیش از یک میلیارد دلار به جیب ترکها سرازیر کرده اند، ولی این ارقام در نوروز امسال (و در صورت صحیح بودن پیش بینی ها در طول سال جاری شمسی) بسیار کمتر خواهد بود.

گردشگری داخل، ضعیف تر از گذشته
در نوروز امسال، به دلیل گرانی ارز، گردشگران ایرانی به مقاصد داخل کشور بیشتر رفته اند. معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی کشور از رشد 34 درصدی گردشگران داخلی سخن گفته اند.
منوچهر جهانیان، رئیس ستاد تسهیلات سفرهای کشور می‌گوید شمار سفرهای نوروزی در 29 اسفند ماه 1390 به نسبت سال قبل نزدیک به 33 درصد افزایش داشته است. مسئولان در سال 90 در حالی از افزایش سی درصدی سفرهای داخلی سخن گفته‌اند که هتل‌داران از کاهش 30 درصدی ضریب اقامت در هتل‌ها خبر می‌دهند. خبرگزاری میراث فرهنگی دوم فروردین 1391 نوشت مدیر اتحادیه هتل‌داران تهران با تایید این میزان کاهش یکی از علت‌های آن را افزایش 25 درصدی قیمت‌ها در اردیبهشت سال 90 عنوان کرده است.
به گفته خسرو ایرانپور در حال حاضر ظرفیت کل هتل‌ها و مهمان‌خانه‌های کشور حدود 200 هزار تخت بیشتر نیست. به رغم تردیدهایی که در مورد ظرفیت‌های گردشگری داخلی و دقت آمار رسمی وجود دارد ظاهرا کاهش شدید سفرهای خارجی نوروزی نقش مهمی در بالارفتن شمار گردشگران داخلی داشته است.
این اخبار در حالی منتشر می شود که تورهای داخلی نیز با 15 درصد افزایش روبرو بوده اند و مردم ترجیح داده اند به جای تور، به صورت انفرادی به مسافرت بروند. کاووس مسعودی نائب رئیس انجمن صنفی کارفرمایان دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی استان اصفهان با بیان این که تورهای داخلی به همراه تورهای دبی و کیش همچون سال گذشته است، می گوید: در مجموع تورهای داخلی با کاهش 15 درصدی نسبت به سال گذشته مواجه شده است.
در این شرایط به نظر می رسد هجوم مردم به بازارهای داخلی گردشگری، با همراهی بخش صنعتی گردشگری همراه نبوده است، زیرا با افزایش هزینه مردم در تورهای داخلی، هنوز هم گردشگران ایرانی ترجیح می دهند به صورت انفرادی به سمت دیدنیهای ایران بروند.